Benoît van Innis

De muur

Mercator, Antwerpen

Aan een drukke ringbaan rond de stad Antwerpen staat het grote gebouw met de woorden 'Mercator'. In dit gebouw werken meer dan driehonderd mensen aan verzekeringen. Op de zeven verdiepingen, door de meerdere gangen, in de honderden kantoren nemen ze dagelijks dossiers ter hand, beslissen ze over geschillen tussen partij en tegenpartij, zoeken ze naar oplossingen over rampen als schade, roof en brand. In zo'n omgeving is dus wat hemel nodig, wat ruimte voor inspiratie. Men heeft beslist om de centrale ruimtes van het gebouw wat op te frissen: de hall op de gelijkvloers en een paar kamers op de eerste verdieping. De gelijkvloers is de ruimte die openstaat naar de buitenwereld, er is een onthaal en een ruimte voor tentoonstellingen, voor allen toegankelijk. De kamers op de eerste verdieping zijn meer strikt voorbehouden. Hier dient met belangrijke klanten, collega-directeurs of leden van de buitenlandse filialen te ontvangen. Men voorziet in de bouw van privé-kamers, waarin men zowel een maaltijd kan nuttigen als een zakelijk gesprek voeren, en een bibliotheek waar wat literatuur ter inzage is. De renovatie heeft dus betrekking op de ruimtes die zowat tot 'de kern' van het gebouw behoren: in de hall treedt iedereen binnen, in de kamers komen enkelingen van het hoogste niveau.

Maarten Van Severen is de ontwerper die het werk heeft uitgevoerd. Zijn inbreng in het Antwerpse gebouw is fundamenteel en oogt tegelijk licht. In de nieuwe ruimtes heerst een onbestemde en kalme sfeer. Grote ramen, mobiele wanden, losse elementen, horizontale vlakken geven de architectuur een open en doorzichtig karakter. Alles baadt in een egaal blank licht. Maarten Van Severen laat de ruimtelijkheid zo vrij mogelijk. Renovatie oogt als een leeg oplichtend blad in het druk beschreven boek van de verzekeringen.

En in de kantlijn van zijn abstraherende interieur zet de architect een figuratief beeld. Tegenover de bibliotheek op de eerste verdieping is een monumentaal raam dat uitzicht biedt op een stuk omwalling, een buitenmuur die enkele meters verderop om de benedenverdieping heenloopt en de hogere verdiepingen stut. Die muur is een obstakel, ze belemmert het uitzicht en benauwt het interieur. Aan de schilder Benoît vraagt Maarten Van Severen om op die muur een schilderij te maken.

We laten die muur nog even onbeschilderd. Beeldend kunstenaar Benoît krijgt dus volgende opdracht: hij dient een schilderij te maken op een formaat van 5 meter op 2,5 meter, de drager is van steen, het werk staat buiten maar wordt van binnenuit gezien, het maakt deel uit van een verzekeringsgebouw, het moet in harmonie staan met het nieuwe interieur.

Grosso modo bestaan twee wijzen om iets voor te stellen op een wand. Of men schildert direct op de muur, of men bereidt eerst een ander materiaal voor dat men dan later op de wand aanbrengt. Enkele voorbeelden. Giotto schilderde taferelen uit het leven van Sint-Franciscus met waterverf op de nog nate en gekalkte wanden van een kerk in Assisi‘. Dit is de techniek van de fresco. Een illustratie van de indirecte methode is de mozaïek. In de zesde eeuw hebben anonieme kunstenaars voorstellingen uitgebeeld op de muren van de kerk van de San Vitale te Ravenna door middel van vierkante steentjes in diverse kleuren. De kunstenaars hebben de steentjes zo geschikt dat engelen en heiligen verschijnen tegen een gouden hemel.

Welke techniek zal Benoît kiezen? In de kunst van de mozaïek kan hij zichzelf moeilijk terugvinden; Benoît is immers een schilder, hij is een tekenaar. Zal hij direct schilderen op de muur? Dan is het risico groot dat die schildering na enkele jaren beschadigd raakt, de muur staat immers blootgesteld aan de buitenlucht van de grootstad en die is vervuilend en vernietigend. Met zin voor traditie en vernieuwing zal Benoît kiezen voor een combinatie van de twee technieken: hij zal een voorstelling schilderen op tegels en die tegels later stuk voor stuk plaatsen tegen de muur in Antwerpen.

We zijn in Sintra in Portugal, land van de tegelcultuur. In een atelier waar ambachtslieden een schilderij van een kunstenaar levendig en natuurlijk op hun eigen gebakken tegels kunnen fixeren. Naar hier is Benoît naartoe gereisd om de muur te beschilderen. Goed voorbereid is hij. Hij heeft maandenlang het schilderen op reuzeformaat geoefend, hij is klaar met zijn ontwerp, hij heeft hier al proeven laten maken, hij kent de methode, hij is vertrouwd met het materiaal.

Eerst zal Benoît de tegels klaarmaken. Ze hebben allen dezelfde vorm (25 x 20 cm) maar verschillen van textuur. Of ze zijn geglazuurd en hebben een tint van Atlantisch wit. Of ze zijn ongeglazuurd en hebben nog een korrelig textuur. Deze laatste tegels legt Benoît apart en maakt er drie panelen van. Op ieder paneel schildert hij een kleur. Een rood, een geel en een blauw. De pigment van de verf dringt door tot in de steen en zorgt voor een felle kleur. Die tegels worden gebakken en geglazuurd.

Alle tegels legt Benoît tegen elkaar tot een rechthoek met de afmetingen van de Antwerpse muur. Wel schikt hij de tegels in een bepaalde orde. Rood, blauw en geel spreidt hij in de ruimte, iedere kleur plaatst hij als een verticale strook in de witte rechthoek. Die drie banden staan los van elkaar en variëren van breedte. Het wit wisselt af met kleuren. De muur is geabstraheerd.

Tenslotte maakt men de ondertekening. Het ontwerp van Benoît kopieert men op kalken bladen. Op die bladen prikt men gaatjes doorheen de contourlijnen van de gekopieerde tekening. Men legt de bladen op de tegels, strooit er poeder over zodat de lijnen van het ontwerp zich vaag aftekenen op de tegels.

Tot hier de eigenlijke voorbereiding. Nu is het moment klaar voor de uiteindelijke schildering. Benoît staat nu tegenover de muur in Portugal. Met in zijn hand het penseel, zwarte verf staat klaar. Hij ziet zijn ondertekening en zijn kleuren, hij kent zijn ontwerp. Maar wat hij nu zal schilderen is definitief.

Langzaam komen trekken te voorschijn. Van een vrouwenbeen en een herenhand, van een oprijzende boomtak en een neerliggende dame. Benoît kristalliseert een beeld uit zijn eigen wereld die hij al meer dan twintig jaar aan het scheppen is. Twee vrouwen en drie mannen brengt hij samen rondom een boom. Allen naderen elkaar met een vriendschappelijk gevoel, ze lijken elkaar goed te kennen, ze hebben weinig woorden of gebaren nodig om elkaar te zien. En de natuur volgt die menselijke beweging. De boom waartegen ze zich vleien beantwoordt hun groeten, de takken ontvouwen zich om de dames en de heren op een gemakkelijke wijze te laten rusten. Niet enkel de boom, dehele natuur schikt zich omheen die kleine bende Paradijselijke kleuren verkichten de figuren en het blanke lege veld geeft hun samenzijn alle ruimte. Welopgekleed gaan de vrouwen en mannen sereen in op de uitnodiging van het landschap; ze raken de boom aan, ze stellen zich op de voorgrond van de vlakte en nemen plaats in het schakerend zonlicht. Bijna volmaakt is hun romance. Benoît voltooit zijn werk en een weids beeld laat hij achter.

Op een winterse avond komen de schilder en de bouwer, Benoît en Maarten Van Severen, samen in het verzekeringsgebouw, op de eerste verdieping, aan het raam en tegenover de muur. Ze zullen de verbouwing beëindigen en de muur bekleden met de tegels. Die staan er klaar, verzonden uit Portugal, gebakken en wel.

Finale. De plechtige opening is voorbij. Op het welslagen van de bouw heeft men champagne gedronken, in toespraken heeft men beide kunstenaars gelukgewenst. De nieuwe locaties zijn nu in gebruik, de verzekeringen worden er in een ander tempo behandeld, het huis biedt meer ruimte en licht, het schilderij inspireert. Laten we tot slot nog even uitrusten in de sofa bij het boekenrek en even een glimp door het raam werpen. We kijken uit op een weids veld, we zien een zonnig buitentafereel, een lyrische scène in de natuur. Sprak iemand over een muur? Neen, we merken helemaal geen muur op. Benoît heeft de muur doen verdwijnen, zijn schilderij heeft de stenen opgelost, zijn kunst heeft de afbakening geopend. Dat is de moraal van dit verhaal: laat je nooit afschrikken door een muur, stap er doorheen.

Author:
URL: https://www.benoit-artist.com/reviews/Jan-Florizoone-02

« Previous | Next »